Coğrafi İşaret: Osmaniye Yer Fıstığı
Tescil No: 54
Coğrafi İşaretin Türü: Menşe Adı
Kullanım Biçimi: İşaretleme
Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Yer fıstığı; tohumlarında, %45-60 oranında yağ, %20-30 oranında protein, %18 oranında karbonhidrat, vitaminler ve madensel maddeler içeren, özellikle yağ sanayi ve çerez yapımında, sapı, kuru ot ve kabuğu çeşitli şekillerde değerlendirilen bir baklagil bitkisidir. 32 türü tespit edilen yer fıstığının bir kısmı tek yıllık, bir kısmı çok yıllıktır. Yer fıstığı meyvelerini toprak içerisinde oluşturan baklagillerden tek yıllık bir yağ bitkisidir. Türkiye’de verim dünya ortalamasının 2 katından daha fazladır.
Bitki Özellikleri: Yer fıstığı kazık köklü bir bitkidir. Bir bitkiden 600-1000 adet çıkan çiçeğin %60-75’i döllenerek ginoforları oluşturur. Bunların da %8-13’ü toprak içine girerek meyve oluşur. Meyveler çiçeklenmeden yaklaşık 60 gün sonra oluşur. Meyve boğumları 1-4 dolayındadır. Kabuk oranı %20-40 arasındadır. Meyve içinde 2-4 adet tohum oluşur. Tohumların 1000 dane ağırlığı 335-1160 gram arasında değişir. Kabuk kırışıklıkları derin, lifleri kısmen sıyrılmış, renkleri kremden açık kahverengiye kadar değişen, iri veya orta boyda, zayıf kabuk dokulu, tohum zarları açık kahverengiden koyu kahverengiye kadar değişen tipte yer fıstığıdır.
Ekim: Toprak yapısına ve çeşide göre 75-90 cm sıra aralığında, 5-9 cm derine, 15-20 cm sıra üzerinde olacak şekilde ekilir. Bölgemizde 10 Nisan-20 Mayıs tarihlerinde birinci ürün olarak, buğday hasadından sonra ikinci ürün olarak ekilir. Gelişmenin başlangıç dönemi 10-20 gün, vejatatif gelişme dönemi 25-35 gün, çiçeklenme dönemi 30-40 gün, ürün oluşum dönemi 30-35 gün ve hasat dönemi 10-20 gün şeklinde bölümlendirilir.
Tohumunun Bileşimi: Yer fıstığı tohumu, tohum kabuğu ile kaplanmış iki adet kotiledon ve bir adet embriyodan oluşur. Ağırlık esasına göre kotiledonlar yer fıstığı tohumunun ortalama %93’ünü oluştururken bu oranlar tohum kabuğu ve embriyo için sırasıyla %4 ve %3 kadardır.
Kullanım Alanları: İnsan beslenmesinde yemeklik yağ, çerez ve fıstık ezmesi şekillerde, yağı çıkarıldıktan sonra geriye kalanı küspesi, kabuğu öğütülerek bitkinin yaprak ve sap kısımları ile yeşil yem ve kuru ot olarak hayvan beslenmesinde kullanılmaktadır. Endüstride yer fıstığı yağı sabun yapımında, kabukları ile suni tahta (sunta) yapımında kullanılmaktadır. Ayrıca kabukları yakacak olarak da değerlendirilir. Çok az miktar gıda sanayiinde pasta, çikolata vb. yapımında kullanılır.
